อาจารย์สุรสิงห์สำรวม ฉิมพะเนาว์ อาจกล่าวได้ว่าเป็นอาจารย์หัวก้าวหน้ามากของวิทยาลัยครูอีกท่านหนึ่ง ดังตัวอย่างการวิพากษ์ปัญหาของการศึกษาวิชาคติชนวิทยาเมื่อ พ.ศ. 2524 อย่างน่าสนใจ
อาจารย์สุรสิงห์สำรวมเสนอปัญหาของวิชาคติชนวิทยา (ในขณะนั้น) ว่า
“…ข้อจำกัดที่สำคัญคือ เป็นเพียง “กระจกเงาของวัฒนธรรม” แต่ไม่ใช่องค์ประกอบที่มีพลังเคลื่อนไหวในวัฒนธรรม เป็นภาพฉายของบุคลิคพื้นฐานของคน แต่ไม่ใช่บุคลิกพื้นฐานของคที่ยังปรากฏอยู่…” และกล่าวเสริมว่า “…กล่าวโดยสรุปแล้ว ระเบียบวิธีของการศึกษาในเชิงคติชนวิทยานี้ ไม่ส่งเสริมให้มีการวิเคราะห์ถึงสภาพของสังคม…”
และด้วยความที่เป็นอาจารย์ภาษาไทย อาจารย์สุรสิงห์สำรวมกล่าวทิ้งท้ายไว้อย่างน่าสนใจว่า
“…อุปมาการศึกษาคติชนวิทยาทั่ว ๆ ไปในปัจจุบันเหมือนดังท่านทั้งหลายได้ออกไปเสาะแสวงหาดอกไม้ในป่า (ซึ่งกำลังเสื่อมสภาพไปทุกวัน ๆ) แล้วเก็บมาอวดกันคนละดอก ๒ ดอก โดยแทบจะไม่ได้สังเกตเลยว่ามันอยู่ในสภาพดินอันเป็นปัจจัยคงที่อย่างไร ในสภาพแสงและความชื้นอันเป็นปัจจัยภายนอกที่แปรเปลี่ยนอย่างไร บางท่านก็ไม่ได้ดูเสียด้วยซ้ำว่าในและต้นของมันเป็นอย่างไร เมื่อเป็นเช่นนี้ ดอกนั้นก็มีประโยชน์แต่อยู่ในแจกันหรือในพิพิธภัณฑ์เท่านั้น ถ้าต้องการจะให้มันมีอยู่ต่อไป หรือขยายพันธุ์ต่อไป ท่านจะปลูกมันอย่างไรจึงจะได้ผลตามที่ท่านคาดคิด เพราะท่านไม่ได้คิดมาก่อนว่าธรรมชาตินิสัยมันเป็นเช่นไร และที่แย่ที่สุดบางท่านก็เก็บเอาดอกเหล่านั้นมาเล่นในลักษณะที่คล้ายกับเด็กเล่น แกะกลีบดูว่าแต่ละกลีบมันติดกันอยู่อย่างไร แต่ละกลีบเหมือนกับกลีบของดอกอื่น ๆ อบ่างไร ฯลฯ แทนที่จะสนใจให้ลึกถึงรากและดินของมัน ถึงแม้จะมีการนำเสนอทฤษฎีทางการศึกษาคติชนวิทยาใหม่ ๆ แต่ก็ไม่มีการแสดงตัวอย่างที่เป็นไปได้ในการปฏิบัติ แม้ผู้เสนอก็ไม่ได้อธิบายอะไรมากไปกว่าการให้คำจำกัดความของทฤษฎี”
ไม่น่าแปลกใจที่งานของ อ.สุรสิงห์สำรวมจะไปไกลมากกว่าการ “สืบค้น จัดเก็บ นำเสนอ” ตามจารีตการศึกษาทางคติชน แต่ล้วงไปถึงเรื่องปัจจัยเบื้องหลัง ภาพสะท้อนต่างๆ ที่ลุ่มลึกมาก ดังผลงานขึ้นชื่ออีกเรื่องหนึ่งของท่านคือ “โลกทัศน์ชาวล้านนาจากซอเก็บนก”
http://www.music.cmru.ac.th/archive/wp-content/uploads/2023/12/2524-ข้อสังเกตบางประการในการศึกษาวัฒนธรรมประเพณีล้านนา.pdf